در این مقاله قصد داریم به بررسی مراحل دریافت اجرت المثل ایام تصرف ، شرایط و نکات آن بپردازیم:
در مقاله «اجرت‌المثل چیست؟» پس از تعریف این اصطلاح حقوقی، به انواع اجرت‌المثل اشاره کردیم. گفتیم که به‌طورکلی، 2 نوع اجرت‌المثل داریم.
1. اجرت‌المثل ناشی از انجام کار
2. اجرت‌المثل استفاده از مال
این در حالی است که هر یک از این دو قسم، چند زیرشاخه دیگر دارند که در این نوشته قصد داریم یکی از آن‌ها را معرفی کنیم. اجرت‌المثل ایام تصرف که شاخه‌ای از اجرت‌المثل استفاده از مال به شمار می‌آید، دررابطه‌با اموال منقول و غیرمنقول مختلفی مطرح می‌شود؛ مثل:
· اجرت‌المثل ایام تصرف باغ
· اجرت‌المثل خانه مسکونی
· اجرت‌المثل ملک ورثه‌ای
· اجرت‌المثل ملک مشاع
· اجرت‌المثل اجاره
· اجرت‌المثل ایام تصرف اجاره
در همین راستا، قصد داریم اجرت‌المثل ایام تصرف را تعریف کرده و درمورد مطالبه، مراحل دریافت و مرجع صالح رسیدگی به آن نیز صحبت کنیم.
منظور از اجرت المثل ایام تصرف ملک چیست؟
جالب است بدانید که در عالم حقوق یک اصل بزرگ درباره ضرر رساندن به اموال دیگران داریم با این مضمون که: «هیچ ضرری نباید بدون جبران بماند و عامل ورود زیان بایستی به فرد متضرر خسارت بدهد.» ازاین‌رو، ماهیت اجرت‌المثل ایام تصرف که در ادامه آن را تعریف می‌کنیم، کاملاً منطقی و قابل‌توجیه است.
“گاهی یک مال منقول مانند خودرو یا مال غیرمنقولی نظیر باغ، خانه، مغازه و… توسط فردی مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که مالک آن مال رضایتی نسبت به این اتفاق نداشته و میان این دو شخص، هیچ قرارداد و توافقی هم وجود ندارد. در اینجا، برحسب برخی از مواد قانونی مانند ماده 337 قانون مدنی، مالک می‌تواند از شخص متصرف، اجرت‌المثل ایام تصرف را مطالبه کند.”
در واقع این اجرت‌المثل ایام تصرف غاصبانه یا تصرف عدوانی است که باید از سوی فرد متصرف به مالک پرداخته شود. چرا که فرد متصرف، به‌صورت غیرقانونی و بدون رضایت مالک مال از آن استفاده کرده است؛ بنابراین اگر شخصی نسبت به تصرف ملک یا خودروی شما اقدام کرده است می‌توانید ضمن طرح دعوا علیه او، هزینه ایام تصرف را هم بگیرید.
دعوای اجرت المثل ایام تصرف چه ارکان و شرایطی دارد؟
اگر قصد دارید علیه شخص تصرف‌کننده اموالتان دعوای مطالبه اجرت‌المثل ایام تصرف را اقامه کنید، باید ارکان این دعوا را بشناسید. چنانچه هر یک از 3 شرط زیر در دعوای مطروحه وجود نداشته باشد، پرونده شما محکوم به شکست خواهد بود:
1. خواهان این دعوا یا باید مالک قانونی یا ذی‌نفع در آن مال باشد. به‌عنوان‌مثال، حتماً نباید مالک باشید؛ بلکه اشخاصی مثل مستأجر و منتفع نیز به‌صورت قانونی نیز ذی‌نفع آن مال تلقی می‌شوند.
2. تصرف خواهان (فرد متصرف)، باید غیرقانونی باشد؛ یعنی اگر شخص تصرف‌کننده به هر دلیلی از سوی قانون مجوز استفاده از ملک یا مال را داشته باشد، نمی‌توان این دعوا را علیه او مطرح نمود.
3. سومین رکن دعوای مطالبه اجرت‌المثل ایام تصرف، تصرف عدوانی مال است. به این معنی که شخص متصرف، بایستی بدون اجازه مالک و با اطلاع از اینکه ملک موردنظر متعلق به غیر است، آن را تصرف کرده باشد.
اثبات مالکیت مالک و تصرف عدوانی شخص تصرف‌کننده کار چندان راحتی نیست؛ لذا توصیه می‌کنیم حتماً برای موفقیت در پرونده از راهنمایی‌ها و مشورت با وکلای پایه یک دادگستری بهره‌مند شوید. بر همین مبناُ وکلای متبحر تیم ما آماده ارائه مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی به شما هستند.
اجرت المثل ایام تصرف ملک مشاع
ما در مقاله تنظیم سند رسمی ملک مشاع توضیح دادیم که اگر چند نفر در ذره‌ذره یک مال شریک باشند و اصطلاحاً آن مال، چند مالک داشته باشد، مال مزبور «مشاع» محسوب می‌شود. بر این مبنا، املاک موروثی نیز ملک مشاع هستند؛ چون هم‌زمان چند مالک دارند. حال اگر یکی از شرکا بدون اجازه سایرین دخل و تصرفی در آن ملک داشته باشد یا شخصی به جز مالکان ملک، آن را تصرف کند، مالکان می‌توانند اجرت‌المثل ایام تصرف را از او بگیرند.
فقط به یاد داشته باشید که مطالبه اجرت‌المثل ایام تصرف ملک موروثی و به‌طورکلی ملک مشاع، نیازمند شرایطی است که پیش‌ازاین توضیح دادیم. یکی از این شرایط هم اثبات مالکیت بر ملک مشاع است که بدون تردید با داشتن سند رسمی به تأیید دادگاه می‌رسد.
اجرت المثل ایام تصرف حق سرقفلی
سرقفلی، یک حق مالی است که میان مالک و مستأجر املاک تجاری ایجاد می‌شود و مالک سرقفلی در ازای پرداخت مبلغی مشخص، حق سرقفلی را به دیگری واگذار می‌کند. حال اگر به هر دلیلی، شخصی غیر از مالک از این حق استفاده کند درحالی‌که از مالک سرقفلی اجازه نگرفته و تصرفش غیرقانونی باشد، مالک می‌تواند اجرت‌المثل سرقفلی را از او بگیرد. فراموش نکنید که برای اثبات مالکیت بر حق سرقفلی، داشتن سند رسمی سرقفلی الزامی است. برای آشنایی با نحوه تنظیم این سند و سایر ابعاد حقوقی سرقفلی بهتر است به این مقاله سر بزنید.
اجرت المثل ایام تصرف اجاره
ممکن است ندانید که اجرت‌المثل اجاره چیست و فرق اجرت‌المثل با اجاره‌بها در چه مواردی است. به‌طورکلی، اجاره‌بها، مبلغی است که مستأجر در قبال استفاده از عین مستأجره (خانه، باغ؛ مغازه و…) به موجر می‌پردازد. در عرف این مبلغ به‌صورت اجاره ماهیانه پرداخت می‌شود و با ماهیت اجرت‌المثل اجاره کاملاً متفاوت است.
در واقع؛ مستأجر موظف است پس از اتمام مدت اجاره، ملک را تخلیه کرده و به موجر تحویل دهد. بااین‌حال اگر بعد از انقضای مدت اجاره، مستأجر از تخلیه ملک خودداری کند و مالک نیز بر سکونت او رضایت نداشته باشد، بایستی ضرر و زیان موجر از سوی مستأجر جبران شود. اینجا است که مالک ضمن ارائه دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام تصرف مورد اجاره و الزام به تخلیه ملک، می‌تواند بهای دوران تصرف را از مستأجر بگیرد.
اجرت المثل ایام تصرف چگونه محاسبه می‌شود؟
نحوه محاسبه اجرت‌المثل ایام تصرف ملک موروثی، ملک مشاع، املاک استیجاری و… دقیقاً شبیه به همدیگر است. در این موارد، قاضی مسئله را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد. کارشناس اجرت‌المثل ایام تصرف را باتوجه‌به فاکتورهایی مثل مدت‌زمان تصرف، شرایط مال غیرمنقول، شرایط و نحو. ه تصرف شخص متصرف و شرایط اقتصادی حال حاضر، محاسبه کرده و به قاضی اعلام می‌کند.
نحوه مطالبه اجرت المثل اموال غیرمنقول
اولین گام برای مطالبه اجرت‌المثل دوران تصرف، مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت‌نام در سامانه ثنا است. در گام بعدی، بایستی دادخواست پرداخت اجرت‌المثل ایام تصرف را تنظیم کرده و به متصدی دفتر ارائه دهید. به‌خاطر داشته باشید که برای طرح این دعوا اگر مال غیرمنقول مثل ملک مورد تصرف قرار گرفته باشد، دادگاه صالح، دادگاهی است که ملک در آن قرار دارد. براین‌اساس، منظور از صلاحیت اجرت‌المثل غیرمنقول، همان دادگاه صالح برای رسیدگی به این دعوا است که پیش‌تر به آن اشاره کردیم.
اجرت المثل ایام تصرف از چه زمانی شروع می‌شود؟
شروع زمان تعیین اجرت‌المثل تصرف عدوانی ملک، به موارد مختلفی بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال اگر شما خانه‌ای را اجاره داده‌اید و پس از انقضای مدت اجاره، همچنان مستأجر از تخلیه لک امتناع می‌کند، از زمان اتمام مدت قرارداد اجاره، میزان اجرت‌المثل محاسبه می‌شود. چنانچه قرارداد قبلی میان مالک و متصرف وجود نداشته باشد، از زمان شروع تصرف (در صورت اثبات از سوی مالک) اجرت‌المثل توسط کارشناس تعیین خواهد شد.
رابطه با اجرت‌المثل ایام تصرف به نرخ روز نیز از بیان این مطلب خودداری می‌کنیم. چرا که محاسبه به نرخ روز، چالش‌ها و نکات خاص خود را دارد و باید در این زمینه بر اساس شرایط پرونده، با یک وکیل متبحر گفتگو کنید. خوشبختانه این امکان طی مشاوره تلفنی با وکلای دپارتمان حقوقی خصوصی مجمعه ما برای شما عزیزان فراهم است.
و اما جمع‌بندی مطلب
در این نوشته تلاش کردیم مبحث مهم دیگری به نام «اجرت‌المثل ایام تصرف» را توضیح دهیم. براین‌اساس، گفتیم که اگر فردی به‌صورت غیرقانونی و بدون اجازه مالک یک مال، از آن استفاده کند، ملزم به جبران زیان وارده به مالک خواهد بود. این در حالی است که مالک باید به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست مطالبه اجرت‌المثل ایام تصرف را ارائه کند تا قاضی شروع به رسیدگی نماید.