قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی

قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی

شماره27/63496                                                                         1395/8/22



حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر حسن روحانی



ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران



در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم (123) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی مصوب جلسه علنی روز یکشنبه مورخ 1394/11/4 مجلس که با عنوان طرح به مجلس شورای اسلامی تقدیم و مطابق اصل یکصد و دوازدهم (112) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از سوی مجمع محترم تشخیص مصلحت نظام موافق با مصلحت نظام تشخیص داده شده است، به پیوست ابلاغ می گردد.



رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی



شماره105974                                                                            1395/8/26



وزارت کشور



در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به پیوست «قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی» که در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم بهمن ماه یکهزار و سیصد و نود و چهار مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1395/8/8 از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام موافق با مصلحت نظام تشخیص داده شده و طی نامه شماره 27/63496 مورخ 1395/8/22 مجلس شورای اسلامی واصل گردیده، جهت اجرا ابلاغ می گردد.



رئیس جمهور ـ حسن روحانی

قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی



فصل اول ـ تعاریف



ماده1ـ اصطلاحات به کار رفته در این قانون، دارای معانی مشروح زیر می باشند:



1ـ حزب: تشکیلاتی است متشکل از اشخاص حقیقی که با برنامه مشخص در جهت کسب و مشارکت در قدرت سیاسی و نقد و اصلاح آن، در چهارچوب قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران براساس مرامنامه و اساسنامه مصوب خود در سطح ملی یا استانی فعالیت می کند.



حزب می تواند تحت عناوین دیگری مانند گروه، جمعیت، انجمن، جامعه، مجمع و سازمان سیاسی فعالیت کند.



2ـ جبهه: ائتلافی سیاسی از احزاب دارای پروانه فعالیت در زمینه فعالیت مشخص است که با اطلاع کمیسیون احزاب موضوع ماده (10) این قانون شکل می گیرد.



3ـ عضو حزب: داوطلب واجد شرایطی که مراحل عضویت حزب را گذرانده و با پذیرش اساسنامه حزب دارای تعهدات و حقوق حزبی مطابق اساسنامه حزب می باشد.



4ـ عضو مؤثر حزب: اعضای هیأت مؤسس، شورای مرکزی، دبیرکل، بازرسان و مسؤولان شعب استانی



5 ـ ارکان حزب: هیأت مؤسس، مجمع عمومی، شورای مرکزی، دبیرکل و بازرسان و مسؤول شعب استانی طبق اساسنامه ارکان حزب محسوب می شوند.



6 ـ هیأت مؤسس: اشخاص حقیقی می باشند که امور مربوط به تأسیس و وظایف مرتبط را پیگیری نموده و برای دریافت مجوز تأسیس و پروانه فعالیت اقدام می نمایند.



7ـ مجمع عمومی: بالاترین رکن حزب است که طبق مرامنامه و اساسنامه از اجتماع اعضای حزب تشکیل می شود.



8 ـ شورای مرکزی: متشکل از افراد منتخب مجمع عمومی است که طبق مرامنامه و اساسنامه به نمایندگی از مجمع، مسؤولیت هدایت و تحقق اهداف حزب را بر عهده دارند.



9 ـ دبیرکل: عالی ترین مقام اجرائی حزب است که منتخب مجمع عمومی یا شورای مرکزی طبق اساسنامه می باشد.



10ـ بازرسان: اشخاص آشنا به امور بازرسی می باشند که برای نظارت بر عملکرد شورای مرکزی، دبیرکل و سایر ارکان حزب از سوی مجمع عمومی انتخاب می شوند.



11ـ مرامنامه: سند مصوب مجمع عمومی است که بیان کننده اهداف، آرمان ها، مبانی فکری و عقیدتی و خط و مشی های نیل به اهداف حزب می باشد.



12ـ اساسنامه: سند مصوب مجمع عمومی است که بیان کننده ساختار تشکیلاتی و ارکان و حدود وظایف و اختیارات، نحوه تعیین و تغییر اعضاء ، شرایط تغییر و اصلاح مرامنامه و اساسنامه، مبنای اعتبار اسناد اداری و مالی، تعیین منابع مالی، نحوه انحلال حزب و سایر موارد مصرح در این قانون می باشد.



13ـ کمیسیون احزاب: کمیسیون موضوع ماده (10) این قانون است.



14ـ مجوز اولیه: مجوز موقتی است که جهت تحصیل شرایط لازم برای صدور پروانه فعالیت نهائی حزب توسط کمیسیون احزاب صادر می شود.



15ـ پروانه فعالیت نهائی: مجوزی است که به موجب آن حزب اجازه دارد تا براساس مرامنامه و اساسنامه و در چهارچوب قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت کند.



16ـ دبیرخانه کمیسیون: تشکیلات اجرائی کمیسیون احزاب می باشد که زیر نظر کمیسیون انجام وظیفه می کند.



تبصره ـ تشکلهای اقلیت های دینی موضوع اصل سیزدهم (13) قانون اساسی، تشکیلاتی مرکب از اعضای داوطلب همان اقلیت دینی می باشند که هدف آنها حل مشکلات و بررسی مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی و رفاهی ویژه آن اقلیت است.



فصل دوم ـ تأسیس حزب



ماده2ـ تقاضای صـدور مجوز اولیه تأسیـس حزب توسط هیأت مؤسـس، باید به کمیسیون احزاب ارائه شود. کمیسیون احزاب موظف است ظرف مدت سه ماه از زمان دریافت تقاضای رسمی با رعایت مواد این قانون مجوز اولیه تأسیس را ثبت و صادر نماید.



تبصره1ـ تقاضای صدور مجوز اولیه، باید حاوی مرامنامه، اساسنامه، اسامی و امضای حداقل پانزده نفر از هیأت مؤسس باشد.



تبصره2ـ مرامنامه حزب باید متضمن مطالب زیر باشد:



الف ـ جهان بینی، مبانی فکری و عقیدتی در چهارچوب موازین اسلام



ب ـ اهداف، راهبردهای کلان و سیاست ها و برنامه ها در راستای رسیدن به اهداف تعیین شده



پ ـ رویکردهای کلی به مسائل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، اجرائی و حقوقی کشور



تبصره3ـ اساسنامه حزب باید متضمن مطالب زیر باشد:



الف ـ نام کامل حزب و عنوان اختصاری آن



ب ـ نشانی مرکز اصلی و محدوده جغرافیایی فعالیت



پ ـ ساختار و ارکان حزب به همراه وظایف، نحوه فعالیت، حدود اختیارات و مسؤولیت هر رکن به تفکیک و نحوه تعیین و عزل شورای مرکزی، دبیرکل و سایر ارکان به استثنای مجمع عمومی



ت ـ نحوه تصویب مرامنامه و اساسنامه و تغییر و اصلاح آنها و نحوه تصویب آیین نامه های اجرائی، مالی و دستورالعمل ها



ث ـ نحوه تأمین منابع مالی



ج ـ نحوه عضوگیری و شرایط کلی عضویت



چ ـ نحوه انحلال و تعیین تکلیف دارایی ها پس از انحلال



تبصره4ـ حزب می تواند با رعایت شروط اصل بیست و ششم (26) قانون اساسی از هر نام و نام اختصاری و نمادی استفاده نماید مگر اسامی موهن یا مغایر با شؤونات دینی، فرهنگی و همچنین عناوینی که منع قانونی دارد و یا توسط دستگاهها و نهادهای عمومی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386/7/8 و یا احزاب دیگر مورد استفاده قرار گرفته اند و نیز عناوین مشابه آنها که عرفاً موجب اشتباه گردد، همچنین عناوین عام و غیرمسمّی به تشخیص کمیسیون احزاب



تبصره5 ـ احزاب متقاضی پروانه باید در مرامنامه و اساسنامه خود صراحتاً التزام خود را نسبت به قانون اساسی و اصل ولایت مطلقه فقیه اعلام دارند.



تبصره6 ـ کمیسیون احزاب می تواند در صورت وجود دلایل موجه مهلت احراز شرایط برای ثبت و صدور مجوز اولیه را تنها برای یک بار به مدت دو ماه تمدید نماید.



تبصره7ـ در صورت عدم احراز شرایط تأسیس حزب، کمیسیون احزاب موظف است در مدت مقرر دلایل عدم صدور مجوز و یا رد تقاضا را کتباً به اطلاع نماینده هیأت مؤسس حزب برساند.



ماده3ـ مجوز اولیه تأسیس حزب جهت راه اندازی آن و تحصیل شرایط برای صدور پروانه فعالیت مطابق ماده (6) این قانون و برگزاری مجمع عمومی مؤسس جهت تصویب مرامنامه و اساسنامه بوده و اعتبار دیگری ندارد.



تبصره1ـ هیأت مؤسس موظف است ظرف مدت شش ماه از تاریخ صدور مجوز اولیه نسبت به تشکیل مجمع عمومی مؤسس جهت تصویب مرامنامه و اساسنامه اقدام نماید در غیر این صورت مجوز اولیه تأسیس باطل می شود.



تبصره2ـ هیأت مؤسس می تواند در صورت وجود دلایل موجه و با تأیید کمیسیون احزاب این مهلت را تنها برای یک بار به مدت سه ماه تمدید کند.



تبصره3ـ تا زمانی که احزاب پروانه فعالیت نهائی را دریافت نکرده اند حق فعالیت حزبی ندارند.



ماده4ـ متقاضیان تأسیس حزب و عضویت در آن باید دارای شرایط زیر باشند:



الف ـ شرایط هیأت مؤسس:



1) اعتقاد و التزام عملی به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه



2) داشتن تابعیت ایرانی



3) داشتن سن حداقل بیست و پنج سال تمام



4) داشتن حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن



5) عدم سوء پیشینه کیفری مؤثر



ب ـ شرایط سایر اعضاء



1) اعتقاد و التزام عملی به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه



2) داشتن تابعیت ایرانی



3) داشتن سن حداقل هجده سال تمام



4) عدم سوء پیشینه کیفری مؤثر



ماده5 ـ اشخاص زیر از حق تأسیس حزب یا عضویت در آن محرومند:



الف ـ کلیه اعضای دستگاههای اطلاعاتی و امنیتی رژیم طاغوت، ساواک منحله، فراماسون ها، کسانی که در فاصله 28 مرداد 1332 تا 22 بهمن 1357 به وزارت رسیده و یا به عضویت مجالس شورای ملی یا سنا درآمده اند، اعضای مؤثر رژیم سابق و حزب رستاخیز و اعضای گروهک های غیرقانونی محارب و ضد انقلاب به تشخیص مراجع ذی صلاح



ب ـ محکومان به جرائم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور



پ ـ مظنونان به جاسوسی حسب تشخیص وزارت اطلاعات یا سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا قبل از صدور حکم برائت از دادگاه صالح



ت ـ متجاهران به فسق و فجور، مشهوران به فساد و قاچاقچیان با استعلام از دستگاه قضائی و نیروی انتظامی



ث ـ کسانی که به موجب احکام قطعی دادگاهها از حقوق اجتماعی محروم شده اند.



ج ـ اعضای مؤثر احزاب منحل شده ای که در زمان انحلال عضو مؤثر باشند و انحلال حزبشان به حکم دادگاه و به دلیل ارتکاب جرم بوده است، به مدت پنج سال



چ ـ قضات و کارکنان شاغل وزارتخانه های اطلاعات، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و همچنین پرسنل شاغل در نیروهای نظامی و انتظامی و سایر افرادی که طبق قوانین از عضویت در احزاب و تشکلهای سیاسی محروم شده یا می شوند.



ماده6 ـ پروانه فعالیت نهائی برای احزاب ملی یا استانی در صورتی صادر می گردد که حائز شرایط زیر باشند:



الف ـ شرایط احزاب ملی:



1ـ ارائه اسناد برگزاری مجمع عمومی مؤسس با حضور حداقل سیصد نفر از اعضای رسمی در بیش از نیمی از استان های کشور



2ـ ارائه اسناد تأسیس دفاتر رسمی حداقل در یک سوم از مراکز استان های کشور



3ـ عدم ارتکاب تخلفات مندرج در ماده (18) این قانون



ب ـ شرایط احزاب استانی:



1ـ ارائه اسناد برگزاری مجمع عمومی مؤسس مطابق یکی از موارد زیر:



ـ با حضور حداقل یکصد نفر از اعضای رسمی در بیش از نیمی از شهرستان های استان با جمعیت تا یک و نیم میلیون نفر



ـ با حضور حداقل یکصد و پنجاه نفر از اعضای رسمی در بیش از نیمی از شهرستان های استان با جمعیت تا سه میلیون نفر



ـ با حضور حداقل دویست نفر از اعضای رسمی در بیش از نیمی از شهرستان های استان با جمعیت بیش از سه میلیون نفر



2ـ ارائه اسناد تأسیس دفاتر رسمی حداقل در یک سوم از شهرستان های استان



3ـ عدم ارتکاب تخلفات مندرج در ماده (18) این قانون



تبصره ـ عضویت در یک حزب ملی و استانی به طور همزمان منعی ندارد ولی هیچ شخصی نمی تواند به صورت همزمان عضو مؤثر بیش از یک حزب ملی یا استانی باشد.



ماده7ـ کمیسیون احزاب موظف است پس از بررسی شرایط موضوع ماده (6) حداکثر ظرف مدت پنج ماه از تاریخ ارائه درخواست در مورد صدور یا عدم صدور پروانه اعلام نظر کند. پروانه فعالیت احزاب ملی یا استانی ظرف مدت یک ماه از زمان اعلام احراز شرایط، به امضای وزیر کشور صادر می شود.



تبصره1ـ در صورتی که این کمیسیون در مدت مقرر اعلام نظر نکند وزیر کشور موظف است ظرف مدت یک ماه پس از انقضای مهلت، پروانه فعالیت نهائی را صادر کند.



تبصره2ـ در صورت عدم احراز شرایط صدور پروانه فعالیت، مراتب کتباً به متقاضیان حزب اعلام می شود. متقاضیان پروانه فعالیت می توانند ظرف مدت یک ماه از تاریخ اعلام نظر به تصمیم کمیسیون اعتراض نمایند. در صورت اعتراض، کمیسیون ماده (10) موظف است حداکثر ظرف مدت سه ماه نسبت به اعتراض متقاضیان پروانه فعالیت رسیدگی و اعلام نظر کند.



تبصره3ـ در صورت عدم احراز شرایط صدور پروانه فعالیت، مجوز اولیه صادرشده باطل می شود و هیأت مؤسس حق هیچ گونه فعالیتی تحت عنوان مجوز اولیه مذکور را ندارد.



تبصره4ـ پس از صدور پروانه، مرامنامه و اساسنامه حزب باید از طریق کمیسیون احزاب به هزینه حزب در روزنامه رسمی چاپ و منتشر گردد.



ماده8 ـ در صورتی که دو یا تعداد بیشتری از احزاب ملی یا استانی قصد ادغام با یکدیگر را داشته باشند، باید موضوع را به کمیسیون احزاب موضوع ماده (10) این قانون اعلام و مرامنامه و اساسنامه و مدارک مورد نیاز در این قانون را جهت بررسی به کمیسیون ارائه دهند. کمیسیون موظف است پس از بررسی های لازم بدون رعایت نوبت جهت صدور پروانه حرب اقدام نماید. در این صورت حزب جدید جهت فعالیت نیازی به صدور مجوز اولیه تأسیس ندارد.



ماده9ـ کلیه احزاب موظفند تغییرات مربوط به مرامنامه، اساسنامه، شورای مرکزی، دبیرکل و بازرسان و صورتجلسات برگزاری کنگره های خود را به کمیسیون احزاب اعلام نمایند.



تبصره1ـ احزاب موظفند برای شرکت نماینده کمیسیون احزاب در کنگره های خود، دو هفته قبل از برگزاری، مراتب را به اطلاع کمیسیون برسانند. عدم حضور نماینده کمیسیون مانع برگزاری کنگره نخواهد بود.



تبصره2ـ پس از برگزاری اولین مجمع عمومی مؤسس در صورت تقاضای یک سوم از اعضای شورای مرکزی یا بیست درصد (20%) اعضای مجمع عمومی حزب، کمیسیون احزاب موظف است نماینده ای جهت نظارت بر انتخابات شورای مرکزی معرفی کند.



تبصره3ـ چنانچه تغییرات اعلام شده در این ماده موجب مغایرت مرامنامه یا اساسنامه حزب با تبصره (5) ماده (2) شود یا تغییر بعضی از اعضای شورای مرکزی مشمول حکم ماده (5) گردد، کمیسیون ضمن دادن تذکر کتبی مراتب را حداکثر ظرف مدت سه ماه به حزب اعلام می کند. حزب موظف است ظرف مدت سه ماه اصلاحات لازم را انجام دهد و نظر کمیسیون را تأمین کند. در صورت عدم تأمین نظر کمیسیون، پروانه فعالیت حزب توقیف می گردد و رفع توقیف پروانه فعالیت منوط به انجام اصلاحات مورد نیاز از سوی حزب می باشد در غیر این صورت مطابق بند (3) ماده (20) اقدام می شود.



تبصره4ـ ظرف مدت حداکثر سه ماه از تاریخ توقیف پروانه توسط کمیسیون احزاب، حزب می تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند.



ماده10ـ به منظور صدور پروانه جهت تشکیل حزب و نظارت بر فعالیت احزاب و انجمن های اقلیت های دینی و انجام وظایف تصریح شده در این قانون، کمیسیون احزاب به شرح زیر در وزارت کشور تشکیل می شود:



1ـ نماینده دادستان کل کشور



2ـ نماینده رئیس قوه قضائیه



3ـ یک نماینده از میان دبیران کل احزاب ملی و یک نماینده از میان دبیران کل احزاب استانی دارای پروانه فعالیت بدون حق رأی



4ـ معاون سیاسی وزارت کشور



5 ـ دو نماینده به انتخاب مجلس شورای اسلامی از بین نمایندگان داوطلب



تبصره1ـ اعضای موضوع این ماده باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون، انتخاب و به وزارت کشور معرفی شوند. وزارت کشور موظف است حداکثر تا ده روز پس از آن، اولین جلسه کمیسیون را تشکیل دهد.



تبصره2ـ اعضای کمیسیون برای مدت دو سال انتخاب می شوند و تا معرفی اعضای جدید به کار خود ادامه می دهند.



تبصره3ـ نمایندگان موضوع بند (3) موضوع این ماده به انتخاب دبیران کل احزاب ملی و استانی و با نصاب اکثریت مطلق آراء آنها انتخاب می شوند. نحوه برگزاری این انتخابات براساس دستورالعملی خواهد بود که با پیشنهاد کمیسیون احزاب به تصویب وزارت کشور می رسد.



تبصره4ـ کمیسیون می تواند از نمایندگان سایر سازمان ها و افراد صاحب نظر جهت مشاوره دعوت به عمل آورد.



تبصره5 ـ جلسات کمیسیون با حضور پنج نفر از اعضاء رسمیت می یابد و تصمیمات آن با رأی حداقل چهارنفر از اعضاء معتبر می باشد.



تبصره6 ـ اعتبار مورد نیاز کمیسیون احزاب که هر سال در بودجه سالانه وزارت کشور پیش بینی می شود، ذیل ردیف مستقل لحاظ می گردد.



تبصره7ـ معاون سیاسی وزیر کشور، رئیس کمیسیون است و نایب رئیس از میان اعضاء انتخاب می شود. دبیر کمیسیون به پیشنهاد رئیس کمیسیون و با رأی اعضاء انتخاب می گردد. چنانچه دبیر از میان اعضاء نباشد، بدون حق رأی در جلسات کمیسیون شرکت می کند.



ماده11ـ وظایف و اختیارات کمیسیون احزاب مطابق مفاد این قانون به شرح زیر است:



1ـ بررسی شرایط متقاضیان تأسیس حزب، ثبت و صدور مجوز اولیه تأسیس، شرایط اعضای شورای مرکزی ، دبیرکل، بازرسان و مسؤولان شعب استانی



2ـ احراز شرایط موضوع مواد(6) و (8) و صدور پروانه فعالیت نهائی حزب



3ـ رسیدگی و تأیید مرامنامه و اساسنامه و تغییرات احتمالی در آنها و اتخاذ تصمیم براساس این قانون



4ـ نظارت بر انتخاب شورای مرکزی احزاب و نیز کنگره های حزبی آنها طبق ماده (9) این قانون



5 ـ  بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد تخلفات موضوع ماده(18) این قانون



6 ـ بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص درخواست برگزاری تجمعات و راهپیمایی ها



7ـ بررسی گزارش های مالی و عملکرد سالانه احزاب



8 ـ اتخاذ تصمیم در مورد میزان پرداخت کمک به احزاب در چهارچوب قوانین و مقررات جاری



9ـ رسیدگی به گزارش های مستند اشخاص حقیقی و حقوقی از احزاب در چهار چوب این قانون



10ـ توقیف پروانه فعالیت احزاب و معرفی آنها به دادگاه ذی صلاح جهت انحلال طبق ماده (19) این قانون



ماده12ـ مرجع رسیدگی به شکایات احزاب از تصمیمات و اقدامات کمیسیون احزاب، دیوان عدالت اداری است.



فصل سوم ـ حقوق و مسؤولیت ها



ماده13ـ احزاب دارای پروانه فعالیت در چهار چوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و برابر مفاد این قانون از حقوق و امتیازات زیر برخوردارند:



الف ـ فعالیت سیاسی



ب ـ انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جهت اجرای اصل هشتم (8) قانون اساسی در چهار چوب قوانین و مقررات



 پ ـ اظهار نظر آزاد و علنی در مسائل کشور در راستای وظایف قانونی احزاب



ت ـ معرفی و حمایت از نامزدهای انتخاباتی در تمام انتخابات



ث ـ   ائتلاف با دیگر احزاب



تبصره ـ احزاب میتوانند در زمان انتخابات یا غیر آن با دیگر احزاب دارای پروانه فعالیت در مورد نامزد یا نامزدهای انتخاباتی یا موارد دیگر ائتلاف نمایند و در صورت ائتلاف، کلیه مسؤولیت آن را پذیرا باشند و مراتب را به اطلاع کمیسیون احزاب برسانند.



ج ـ دایر نمودن شعب و دفاتر در استان ها و شهرستان ها



تبصره1ـ احزاب می توانند در چهارچوب اساسنامه خود نسبت به تشکیل شعب و دفاتر خود در استان ها و شهرستان ها اقدام کنند و موضوع را به اطلاع استانداری و فرمانداری ذی ربط برسانند.



تبصره2ـ تأسیس هرگونه دفتر و یا شعبه خارج از کشور ممنوع می باشد.



چ ـ انتشار روزنامه، نشریه و تأسیس پایگاه اطلاع رسانی در فضای مجازی



تبصره ـ احزاب واجد شرایط این قانون و متقاضی نشریه الکترونیکی یا مکتوب می توانند درخواست خود را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای صدور مجوز ارسال کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است پس از دریافت تقاضا حداکثر ظرف مدت سه ماه نسبت به صدور مجوز نشریه الکترونیکی یا مکتوب برای احزاب مربوطه اقدام کند. در صورت عدم صدور مجوز در مدت مقرر، احزاب می توانند به دیوان عدالت اداری شکایت نمایند.



ح ـ برخورداری از کمکها ویارانه های موضوع این قانون



خ ـ برگزاری راهپیمایی ها و تشکیل اجتماعات حسب مورد با اطلاع و صدور مجوز وزارت کشور و استانداری با رعایت بند (6) ماده (11) این قانون و اصل بیست و هفتم (27) قانون اساسی



تبصره1ـ دبیران کل احزاب موظفند حداقل هفتاد و دو ساعت قبل از برگزاری اجتماعات و راهپیمایی ها مراتب را به اطلاع مسؤولان ذی ربط برسانند.



تبصره2ـ آیین نامه اجرائی این ماده، ظرف مدت سه ماه بعد از لازم الاجراء شدن این قانون توسط وزارت کشور تهیه می شود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.



د ـ حق حضور و دفاع در کمیسیون احزاب موضوع این قانون قبل از ارجاع پرونده تخلف حزب به مراجع قضائی



ماده14ـ منابع مالی احزاب باید از طریق قانونی تأمین و هزینه شود. کلیه درآمدها و منابع آن و مصارف و هزینه های حزب باید در دفاتر قانونی ثبت شود.



تبصره ـ کلیه احزاب سیاسی موظفند درآمدهای مالی و صورت هزینه های خود را سالانه پس از تصویب شورای مرکزی حزب در پایان هرسال شمسی به کمیسیون احزاب ارائه کنند. کمیسیون مزبور موظف است حداکثر ظرف مدت سه ماه نظرات خود را در مورد مطابقت و یا عدم مطابقت با قوانین و مقررات جاری کشور اعلام کند.



ماده15ـ عدم ثبت درآمدها و منابع تأمین آن و مصارف و هزینه ها، همچنین عدم ارائه دفاتر مالی به کمیسیون احزاب و عدم مطابقت درآمدها و هزینه ها با قوانین و مقررات کشور حسب مورد و به تناسب، موجب اعمال مفاد بندهای ماده (19) این قانون می شود.



ماده16ـ منابع درآمدی احزاب عبارتند از:



1ـ حق عضویت اعضاء



2ـ کمکها و هدایای نقدی و غیرنقدی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی



3ـ وجوه حاصل از فعالیت های قانونی انجام شده در چهارچوب موضوع فعالیت، اهداف و اساسنامه



4ـ کمکها و یارانه های دولتی



تبصره1ـ دولت در راستای کمک به احزاب هرساله ردیف بودجه ای را در بودجه سالانه پیش بینی  می نماید.



تبصره2ـ هرگونه استفاده احزاب از منابع و امکانات دولتی دستگاههای اجرائی موضوع ماده(5) قانون مدیریت خدمات کشوری توسط احزاب موجب اعمال بندهای ماده (19) این قانون می شود.



ماده17ـ اختصاص اعتبارات کمک به احزاب موضوع ماده (16) این قانون براساس دستورالعمل  مصوب کمیسیون احزاب بوده و نظارت برحُسن انجام آن نیز برعهده کمیسیون فوق می باشد.



تبصره ـ کلیه احزاب مشمول دریافت کمک موظفند وجوه دریافتی را در جهت اهداف و برنامه های حزب به کار برده و در پایان سال مالی گزارش آن را به کمیسیون احزاب ارسال کنند. دریافت مجدد یارانه منوط به ارائه گزارش مالی و تأیید آن توسط کمیسیون احزاب می باشد.



ماده18ـ احزاب و جبهه ها و ائتلاف های  موضوع این قانون در انجام فعالیتهای خود در چهارچوب قوانین و مقررات آزادند و در صورت ارتکاب اعمال زیر پس از تشخیص توسط مراجع ذی صلاح، حسب مورد علاوه بر مجازات های  قانونی، طبق ماده(19) این قانون با آنها برخورد می شود:



الف ـ نقض مبانی دین مبین اسلام و تبلیغ و فعالیت علیه موازین اسلامی



ب ـ اقدام علیه امنیت ملی و وحدت ملی از جمله هرنوع ارتباط، مبادله اطلاعات و تبانی با سفارتخانه ها، نمایندگی ها، ارگان های دولتی و احزاب کشورهای خارجی در هر سطح و به هرصورت که مخل آزادی،  استقلال، تمامیت ارضی و وحدت ملی، منافع ملی و مصالح جمهوری اسلامی ایران و نظم عمومی  باشد و نیز هرگونه اقدام به عملیات خرابکارانه و براندازانه و حمایت از گروههای تروریستی، دریافت هرگونه کمک مالی و تدارکاتی از اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی و دولتهای بیگانه و سازمان های بین المللی و تلاش برای ایجاد و تشدید اختلاف  میان صفوف ملت  با استفاده از زمینه های  متنوع فرهنگی و مذهبی و نژادی موجود در کشور ایران و نیز دعوت به انجام اقدامات مذکور یا حضور در راهپیمایی های  غیرقانونی



تبصره ـ احزاب مکلفند ارتباطات خود با سفارتخانه ها، نمایندگی ارگان های دولتی و احزاب کشورهای خارجی را با اطلاع وزارت کشور و مجوز وزارت امور خارجه در چهارچوب منافع ملی و امنیت ملی و مصالح نظام انجام دهند.



پ ـ اعمال خلاف قانون اساسی و نقض حقوق ملت از جمله ایراد تهمت، افتراء شایعه پراکنی، آموزش و ترویج خشونت



ت ـ تخطی از مرامنامه و اساسنامه حزب



ث ـ انجام هرگونه فعالیت اقتصادی و انتفاعی از جمله از طریق تأسیس شرکتها و مؤسسات تجاری یا اقدام به واردات و صادرات و هرگونه فعالیت اقتصادی که ذیل قانون تجارت قرار گیرد.



ماده19ـ احزاب سیاسی که دارای پروانه فعالیت نهائی هستند در صورتی که مرتکب تخلفات مذکور در ماده (18) شوند، کمیسیون احزاب متناسب با موارد تخلف یک یا چند مورد از موارد زیر را اعمال می کند:



1ـ تذکر شفاهی



2ـ تذکر کتبی با ذکر دلیل و تعیین تخلف با قید محرمانه



3ـ اخطار و اعلان از رسانه ها



4ـ محرومیت از تمام یا بخشی از یارانه ها و کمکهای دولتی



5ـ تعلیق فعالیت حزب حداکثر به مدت سه ماه



6ـ توقیف پروانه به مدت سه ماه تا یک سال



7ـ توقیف پروانه فعالیت و تقاضای انحلال از دادگاه



تبصره1ـ کمیسیون احزاب موظف است قبل از اتخاذ تصمیم در خصوص بندهای (3) تا (7) این ماده از نماینده حزب مربوط برای ارائه توضیح دعوت کرده و زمان کافی را برای این کار در نظر بگیرد.



تبصره2ـ تصمیم کمیسیون احزاب به جز تقاضای انحلال در بند(7) ظرف مدت سی  روز پس از ابلاغ به حزب، قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است.



تبصره3ـ رسیدگی به تخلفات منجر به اعمال بند (7) این ماده و تقاضای انحلال در دادگاه صالح صورت می گیرد. در مواردی که جرم مربوطه عنوان جرم سیاسی داشته باشد، این رسیدگی با حضور هیأت منصفه موضوع اصل یکصدوشصت و هشتم (168) قانون اساسی صورت می پذیرد.



تبصره4ـ ارتکاب هر یک از تخلفات موضوع ماده (18) این قانون توسط احزابی که مجوز اولیه تأسیس حزب را دریافت می نمایند، سبب ابطال این مجوز می شود.



تبصره5 ـ حزب در طول مدت توقیف پروانه، اجازه هیچ گونه فعالیتی را ندارد.



ماده20ـ فعالیت احزاب در موارد زیر خاتمه می یابد:



1ـ انحلال طبق اساسنامه و اعلام به وزارت کشور



2ـ حکم دادگاه صالح مبنی بر انحلال



3ـ توقیف پروانه فعالیت احزاب از سوی کمیسیون احزاب در موارد زیر و معرفی آنها به دادگاه ذی صلاح جهت انحلال:



الف ـ عدم انجام اصلاحات مورد نظر کمیسیون مطابق تبصره (3) ماده (9)



ب ـ عدم اجرای اساسنامه حزب برای تشکیل ارکان حزب در طول مدت دو سال متوالی



تبصره1ـ با ابلاغ تصمیم مقامات صلاحیتدار حزب یا رأی نهائی دادگاه مبنی بر انحلال حزب، وزارت کشور موضوع را در روزنامه رسمی آگهی می کند.



تبصره2ـ در صورت انحلال حزب، امور مربوط به تصفیه اموال آن، با رعایت حقوق دولت زیر نظر دادگاه محل استقرار دفتر حزب با حضور نماینده وزارت کشور و نماینده دادستان محل، براساس اساسنامه انجام می شود.



ماده21ـ پس از انحلال حزب، هر نوع فعالیت با عنوان حزب مذکور ممنوع است و مرتکب به مجازات شش ماه تا یک سال حبس محکوم می شود.



ماده22ـ احزاب دارای مجوز فعالیت موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون وضعیت خود را با شرایط مندرج در این قانون تطبیق دهند و گزارش آن را به کمیسیون احزاب ارسال کنند. در صورت تأیید اقدامات حزب از سوی کمیسیون احزاب، پروانه فعالیت حزب تمدید می شود.



تبصره1ـ کمیسیون در صورت وجود دلایل موجه، مهلت تطبیق با شرایط مندرج در این قانون را حداکثر تا شش ماه تمدید می کند.



تبصره2ـ در صورت عدم تحصیل شرایط مندرج در این قانون توسط احزاب مزبور، مراتب کتباً به آنها اعلام می شود. این احزاب می توانند ظرف مدت یک ماه به تصمیم کمیسیون اعتراض کنند. در صورت اعتراض، کمیسیون ماده (10) موظف است حداکثر ظرف مدت سه ماه نسبت به اعتراض آنها رسیدگی و اعلام نظر کند. اعلام نظر کمیسیون در این رابطه قطعی است.



تبصره3 ـ در طول مدت مزبور که احزاب وضعیت خود را با شرایط مندرج در این قانون تطبیق می نمایند، فعالیت آنها قانونی بوده اما در صورت اعلام نظر قطعی کمیسیون مبنی بر عدم تحصیل شرایط مندرج در این قانون، پروانه فعالیت این احزاب ملغی گردیده و هرگونه فعالیت حزبی آنها غیرقانونی است.



ماده23ـ از تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون، قانون فعالیت احزاب، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده مصوب 1360/6/7 نسخ می شود.



قانون فوق مشتمل بر بیست وسه ماده و چهل وهشت تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم بهمن ماه یکهزار و سیصد و نود و چهار مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1395/8/8 از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام با تأیید بندهای (2) و (13) ماده (1)، تبصره (2) ماده (7)، ماده (8)، بند (5) و تبصره (5) ماده (10) و تبصره (2) ماده (22) موافق با مصلحت نظام تشخیص داده شد.



ضمناً اعتبار مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام ده سال است و پس از انقضاء این مدت قابل تمدید خواهد بود.



رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی

برگرفته از سایت مرکز پژوهش های مجلس