در این مقاله به بررسی قرارداد جعاله کاری و شرایط استفاده از آن می‌پردازیم. قرارداد جعاله کاری چیست و برای انجام چه کارهایی از آن استفاده می‌شود؟
تنوع در حوزه قراردادها، آن‌قدر زیاد است که باعث شده در بیشتر اوقات، دستتان برای انتخاب نوع توافق باز باشد. به‌عنوان‌مثال، برای انجام یک کار، شما صرفاً به بستن قرارداد کار محدود نیستید و می‌توانید از قرارداد جعاله کاری نیز استفاده کنید. در واقع، جعاله کاری همان جعاله انجام کار است که تعریف دقیق آن در ماده 561 قانون مدنی وجود دارد.
اینکه قرارداد جعاله کاری چیست و چطور تنظیم می‌شود، مبحثی است که در این مطلب از مجموعه مقالات حقوقی وکیل‌باشی به آن می‌پردازیم. چنانچه در پی یک قرارداد جایز برای انجام کار هستید که هر زمان اراده کردید، بتوانید آن را فسخ کنید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
قرارداد جعاله کاری چیست؟
قانون‌گذار در ماده 561 قانون مدنی جعاله را به این صورت تعریف کرده است که: “جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین”
“به‌عبارت‌دیگر، قرارداد جعاله کاری، همان جعاله انجام کار است که مطابق قواعد و احکام عقد جعاله (ماده 571 قانون مدنی) تنظیم می‌شود. در این توافق که عقدی جایز به شمار می‌آید، جاعل، درخواست انجام یک کار مشخص را به عامل می‌دهد. عامل ممکن است معین یا نامعین باشد؛ اما در ازای انجام کار، مستحق دریافت اجرت یا جُعل خواهد بود”.
در ادامه بیشتر راجع به جعاله انجام کار توضیح می‌دهیم. در نهایت متوجه می‌شوید که این قرارداد یکی از انواع قرارداد کار که مطابق قانون کار منعقد می‌شوند، نبوده و آثار خاص خود را دارد.
ارکان قرارداد جعاله کاری
همان‌طور که می‌دانید همه قراردادها و عقود، از چند رکن اصلی تشکیل شده‌اند که ارکان هر یک از آن‌ها با دیگری متفاوت است. ارکان قرارداد جعاله انجام کار عبارت است از:
جاعل
فردی که درخواست انجام کار را به دیگری می‌دهد، جاعل نام دارد.
عامل
عامل، شخصی است که کار موردنظر را جاعل را انجام می‌دهد. بر اساس اینکه عامل معین یا نامعین باشد، جعاله به دو دسته تقسیم می‌شود که در ادامه این مسئله را توضیح می‌دهیم.
عامل معین، شخص مشخصی است که جاعل به او درخواست انجام کار داده است. مثلاً شما به آقای امامی درخواست پیدا کردن کیف گمشده‌تان را در ازای پرداخت یک میلیون تومان، میدهید. در اینجا، آقای امامی شخصی معین و معلوم، تلقی می‌شود. پس تعهد به عمل موردنظر از سوی شخصی غیر از آقای امامی پذیرفته نمیشود. ( نام این قرارداد جعاله خاص است)
عامل نامعین، عموم مردم هستند. یعنی، شما برای پیدا کردن کیف گمشده خود، یک آگهی چاپ و منتشر می‌کنید. پس از رؤیت آگهی، هر کس که کیف شما را پیدا کرد و آن را به شما تحویل داد، مستحق دریافت اجرت خواهد بود. به‌عبارت‌دیگر، اگر عامل نامعین باشد، هر فردی قادر به انجام کار خواسته شده از سوی جاعل است. (نام این قرارداد، جعاله عام است)
به گفته مرحوم دکتر کاتوزیان (پدر علم حقوق ایران) جعاله یک عمل حقوقی است که احتمال در آن نقش دارد. ازاینرو، تا حدی به شانس و اقبال عامل نیز بستگی دارد.
جُعل
هنگامی که عامل، کار درخواست شده از سوی جاعل را به پایان برساند، مستحق دریافت اجرت یا دستمزد است. در عقد جعاله به این دستمزد، جُعل گفته می‌شود.
همان‌طور که تا این قسمت از مقاله متوجه شدید، عقد جعاله جهت درخواست انجام کار از سوی فرد یا افراد دیگر، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که عده زیادی از مردم تصور می‌کنند جعاله کاری، همان قرارداد کار میان کارفرما و کارگر است.
آیا قرارداد جعاله کاری، همان قرارداد کار است؟
در واقع، تنظیم قرارداد کار مشمول مقررات قانون کار است و این قرارداد برخلاف عقد جعاله، بهراحتی قابل فسخ نخواهد بود. چرا که به موجب ماده 565 ق.م جعاله یک عقد جایز است و تا زمانی که کار خواسته شده از عامل به پایان نرسیده باشد، هر یک از طرفین قرارداد می‌توانند آن را به وسیله فسخ، بر هم بزنند.
بر همین اساس، ماهیت قرارداد کار با قرارداد جعاله کاری، کاملاً متفاوت است. پس در قراردادهای جعاله از رابطه میان کارفرما و کارگر خبری نیست. برای درک بهتر این مسئله، بهتر است حتماً به مطلب همه چیز درباره قراردادهای استخدامی نیز سر بزنید.
نحوه تنظیم قرارداد جعاله انجام کار و مهم‌ترین مواد آن
نوشتن قرارداد جعاله کاری، یک کار کاملاً تخصصی است و بهتر است این موضوع را به وکلای متبحر در امور قراردادها محول کنید؛ اما چنانچه اصرار دارید خودتان متن این قرارداد را بنویسید، مواد زیر را در توافق‌نامه خود درج کنید.
مهم‌ترین مواد قرارداد جعاله انجام کار عبارت‌اند از:
ماده ۱- طرفین قرارداد
ماده ۲- مورد جعاله
ماده ۳- جُعل (اجرت) و نحوه پرداخت آن
ماده ۴- مدت قرارداد جعاله کاری
ماده ۵- تعهدات طرفین
ماده ۶- شرایط قرارداد
ماده ۷- وجه التزام
ماده ۸- مرجع حل اختلاف
ماده 9- نسخه‌های قرارداد
در قراردادهای جعاله کاری، نگارش بند مربوط به شرایط قرارداد، تا حد زیادی دشوار است. بهتر است پیش از نوشتن این قسمت از متن قرارداد، از وکلا یا مشاوران حقوقی فعال در حوزه قراردادها، مشاوره حقوقی آنلاین بگیرید.
برای انجام چه کارهایی می‌توان از قرارداد جعاله کاری استفاده کرد؟
اگر در خاطرتان باشد گفتیم که جعاله بر اساس معین یا نامعین بودن عامل، به دو نوع تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی شامل جعاله عام و خاص است که بر اساس آن، مثال‌های ملموسی را ارائه می‌کنیم.
جعاله عام
سایت‌های مختلفی را در نظر بگیرید که می‌توانید به عنوان کارفرما، یک پروژه در آن قرار دهید. در آن سایت، ده‌ها و صدها کارجو حضور دارند که شما با گذاشتن آگهی پروژه، به همه آن‌ها اعلام می‌کنید که هر کس توانایی انجام چننی کاری را دارد، می‌تواند آن را بر عهده بگیرد. پس در اینجا، عامل نامعین است و هر کس که زودتر پروژه شما را قبول کرده و انجام دهد، می‌تواند اجرت دریافت کند.
جعاله خاص
گفتیم که در جعاله خاص، عامل یک شخص معین است. در اینجا شما می‌توایند از میان صدها متخصص، کار خود را به یکی از آن‌ها بسپارید. مثلاً طراحی ساختمان خود را به یک طراح داخلی به نام خانم افسری سپرده و در ازیا انجام کار از سوی ایشان، مبلغ مشخصی را به او پرداخت می‌کنید.
یک نکته حقوقی برجسته
ممکن است علاوه بر قرارداد کار، قرارداد جعاله کاری را با پیمانکاری نیز اشتباه بگیرید. بنابراین، توصیه می‌کنیم مطلب قرارداد کار کنتراتی چیست؟ را حتماً مطالعه کنید تا متوجه تفاوت‌های اساسی این دو قرارداد بشوید.
جمعبندی نهایی
در این نوشته، به بیان کلیات و ارکان قرارداد جعاله کاری پرداختیم. در ادامه توضیح دادیم که جعاله انجام کار را با قراردادهای کاری میان کارگر و کارفرما و حتی قراردادهای پیمانکاری اشتباه نگیرید. برای اطلاع از این تفاوت‌ها به متن مقاله مراجعه کنید.
وکیل در تهران